This page was exported from De Professionele Dialoog
[ https://www.hartgerwassink.nl ] Export date: Sat Dec 7 6:01:17 2019 / +0100 GMT |
Op zoek naar een kader voor goed bestuur en toezicht: de functie van Codes![]() Onlangs bracht de Monitoringscommissie Goed Onderwijsbestuur VO onder leiding van Geri Bonhof haar rapport uit. Deze commissie was ingesteld in 2016, na het ingaan van de laatste revisie van de Code Goed bestuur VO in 2015. Het rapport van de commissie is bijzonder interessant, omdat het uitkomt, net nu we het schandaal rond de examens van VMBO Maastricht achter de rug hebben. De herziening van de Code gebeurde in 2015 naar aanleiding van eerdere schandalen. Dan zijn twee vragen interessant: waarom heeft die Code zo'n schandaal niet kunnen voorkomen? En hoe gaat een volgende herziening daar meer vertrouwen in geven? Het rapport viel me in dat licht wat tegen. Volgens mij is het tijd duidelijker taal te spreken, en daar ook daden aan toe te voegen. Dat klinkt wellicht wat scherp, dus laat ik die mening zorgvuldig onderbouwen. Dat doe ik aan de hand van enkele stellingen en aanbevelingen uit het rapport. Ik pak er een paar uit, die me opgevallen zijn. En natuurlijk, het is een illusie te denken dat een Code goed bestuur op zichzelf schandalen kan voorkomen. Maar je verwacht op z'n minst van een Code dat het houvast biedt om na te gaan waar het mis is gegaan. Ook met die blik wil ik naar de voorstellen van de Monitoringscommissie kijken. Technisch-juridisch? In de eerste plaats stelt het rapport dat de huidige Code 'technisch-juridisch' van aard is (p. 6). De zachte aspecten (horizontale dialoog, samenwerking, handelen naar normen en waarden) staan weliswaar vermeld in de richtlijnen en lidmaatschapseisen, maar blijken in de praktijk 'lastig te vertalen en zichtbaar te maken'. Daarom dreigt de Code een ‘afvinklijstje' te worden volgens de commissie. Lidmaatschapseisen Het staat dus al in de Code, en we wisten het al. De grote vraag voor mij is dan: waarom hebben besturen zo weinig werk gemaakt van het expliciteren van hun waartoe, inclusief de waarden die daar gewicht aan toekennen? En waarom is er tussen besturen zo weinig aanspreekcultuur ontstaan? De Monitoringscommissie stelt vast dat er in drie jaar geen meldingen over naleving van de lidmaatschapseisen zijn binnengekomen, terwijl ook vastgesteld kan worden dat dit niet op orde is. Dit staat overigens pas bij aanbeveling 14, op het eind van het advies, maar ik vind dit eigenlijk het meest belangwekkend. Antwoord op ontwikkelingen Een tweede reden die de commissie aanvoert om de Code te herzien, is dat er veel veranderingen hebben plaatsgevonden. Dat lijkt me een eufemisme. De maatschappelijke druk voor transparant en verantwoord besturen is alleen maar groter geworden. We zien een sterke ontwikkeling (met ups en downs weliswaar) van leraren als beroepsgroep. De druk op de overheid om meer geld vrij te maken voor goed onderwijs neemt toe. Dat leidt tot een toename bij schoolbesturen om hun positie te legitimeren, als zij als onafhankelijke partijen dat geld mogen uitgeven. Niet voor niets wordt er vanuit de Tweede Kamer gepleit om geld maar rechtstreeks aan scholen over te maken.
Over de haalbaarheid van zo'n idee valt te twisten, maar het is een veeg teken dat hier over gesproken wordt. Expliciete doelstellingen en indicatoren Er valt nog meer over te zeggen, maar ik wil het stuk niet nog langer maken. Waar het mij om gaat: de Code hoeft volgens mij niet veranderd te worden. Het staat er allemaal al in. Besturen moeten werk maken om er echt iets mee te doen. In de Code staat bijvoorbeeld "Het interne toezicht hanteert een toezichtkader met expliciete doelstellingen en indicatoren voor het eigen toezicht”. Dat is toch duidelijk genoeg? Het is me een raadsel waarom besturen ervoor kiezen om zonder toezichtkader te werken. En zelfs niet toe te lichten waarom er zonder toezichtkader gewerkt wordt (als je de ‘pas toe of leg uit'-regel zou willen volgen). Maastricht als casus Even naar de casus ‘Maastricht'. Op de website van LVO, het bestuur waar VMBO Maastricht onder valt, ontbreekt zo'n toezichtkader. Wel staat er een reglement. Waarin staat opgenomen dat de raad van toezicht een toezichtkader hanteert “met expliciete doelstellingen en indicatoren voor het toezicht.” Keurig volgens de Code. Dat toezichtkader staat helaas niet op de website. Ik vermoed dat het er ook niet is. Dat deze zin alleen maar in het reglement staat, omdat het ook zo in de Code staat. Werk aan de winkel Dus volgens mij is dat de crux. Niet nog meer codes, ook niet minder. Niet weer wijzigen. Maar handhaven. Het kan wel, om je ‘waartoe' te beschrijven, inclusief de waarden die daarbij horen. En een visie op toezicht, en die consequent uit te voeren. Er zijn systemen waarmee je dat vorm kunt geven. Er zijn besturen die het doen. Het vraagt wel werk, systematisch en consequent. Hoe dan ook. Werk aan de winkel. Pak de Code erbij en ga eens na wat het voor je betekent. Niet naar de letter, maar naar de geest. Expliciteer die toezichtsvisie. Stel die inhoudelijke ijkpunten vast. Maak die openbaar. Besturen zouden aan elkaar moeten vragen: wat is je visie op bestuur en toezicht? En hoe geef je die in de dagelijkse praktijk vorm? Hoe leg je de verbinding tussen die bestuursvisie en de visie op leren en organiseren in de school? En dan elkaar aanspreken op het antwoord, zelfs als dat pijnlijk is. Juist als dat pijnlijk is. ‘Beschamen boven een glas bier' noemde (toen nog) Marjolein Februari dat ooit. Epiloog: op zoek naar een kader voor goed bestuur Inmiddels hou ik me zo'n 20 jaar bezig met leidinggeven en bestuur in het onderwijs, waarvan zo'n 10 jaar specifiek met de verhouding bestuur en intern toezicht. Wat me in al die jaren blijft opvallen (en af en toe verbijstert) is het gebrek aan behoefte bij vele partijen aan een stevig, fundamenteel kader voor goed bestuur in het onderwijs. Waarom vinden we het zo moeilijk uit te gaan van een coherente visie op bestuur en toezicht? De rol van wetenschap en onderzoek Op deze vraag zou de wetenschap bij uitstek een antwoord moeten kunnen geven. Ook daar blijf ik me verbazen. Er is geen gebrek aan gerespecteerde autoriteiten die hun persoonlijke visie op goed bestuur en toezicht hebben opgeschreven. Er is wel gebrek aan een coherente doordenking van deze visies. Ik heb zelf een schamele poging gedaan een overzicht te maken van visies op intern toezicht, omdat ik nergens een voorbeeld kon vinden van waar dit eerder gebeurd was. Er is eveneens een gebrek aan empirisch onderzoek naar wat er daadwerkelijk gebeurt in bestuur en toezicht. Het laatste evaluatierapport van Rienk Goodijk voor de VO-raad is weliswaar gebaseerd op vragenlijsten en casusbeschrijvingen, maar dat zijn allemaal secundaire indrukken. Terwijl je primaire bronnen nodig hebt. Je moet weten wat er daadwerkelijk gezegd wordt, wat er gebeurt aan de bestuurstafel. Dan pas kun je echt wat zeggen over de kwaliteit van bestuur en toezicht. Dat onderzoek gebeurt veel en veel te weinig (uitzonderingen daargelaten). Waarom merkt niemand dat op, waarom maakt niemand een probleem van dit gebrek aan onderzoek? Want met zo'n onderliggend kader, getoetst aan empirische praktijk, wordt het mogelijk wat zinnigs te zeggen over de verschillende visies die besturen (en hun rvt's) hanteren. Dan wordt de zelfevaluatie ook veel waardevoller: klopt onze visie nog met wat we willen bereiken? Is het nog consistent? Moeten we onze visie bijstellen, en wat betekent dat voor onze werkwijze?De externe verantwoording wordt transparanter: de raad kan veel beter uitleggen wat hij van plan was en of dat gelukt is. En de onderwijsinspectie heeft meer houvast om verschillende visies op toezicht te vergelijken op hun effect op de deugdelijkheid van het onderwijs. En we zijn in staat om daar waar het mis gaat, met steeds meer houvast te bepalen wat andere besturen kunnen doen, om de kans op eigen missers te minimaliseren. |
Post date: 2019-01-18 17:59:51 Post date GMT: 2019-01-18 15:59:51 Post modified date: 2019-01-18 18:03:58 Post modified date GMT: 2019-01-18 16:03:58 |
Powered by [ Universal Post Manager ] plugin. HTML saving format developed by gVectors Team www.gVectors.com |